از استفاده با ایذه شهری حوزهی در زمینلرزه خطر ارزیابی GIS محیط در AHP و WLC چندمعیاری مدلهای mosavi14@yahoo.com ایران اردبیل اردبیلی محقق دانشگاه طبیعی جغرافیای آموخته دانش - موسوی* معصومه سیده ایران اردبیل اردبیلی محقق دانشگاه طبیعی جغرافیای گروه -دانشیار عابدینی موسی ایران اردبیل اردبیلی محقق دانشگاه آبخیزداری و مرتع گروه دانشیار - عوری اسمعلی اباذر 93/4/31 دریافت: تاریخ 93/12/11 پذیرش: تاریخ 93 چكیده اب خوزستان استان شرق شمال در واقع ایذه شهری هی حوز محدودهی در زمینلرزه ع وقو خطر تحلیل و بررسی پژوهش این از هدف ویژگیهای گسل طول گسل خطوط از فاصله شامل پژوهش این در استفاده مورد یهای ویژگ است. چندمعیاری لهای مد از استفاده محیط در ذکرشده هی الی پنج ابتدا است. زیرزمینی آب عمق و زمینشناسی سازندهای ساختاری وضعیت زمینلرزه بزرگای مانند های لرز دندش ندهی وز کارشناسی نظرهای و زوجی مقایسهی روش از استفاده با سپس گردیدند. هبندی طبق و تهیه 10 نسخهی ArcGIS نرمافزار نتایج است. AHP و WLC روشهای به پهنهبندی هی نقش دو شامل اعمال این از حاصل خروجی گردیدند. لها مد وارد بعد هی مرحل در و رد مطالعه مورد هی محدود از درصد 16/58 WLC مدل اساس بر و درصد AHP92/10 مدل اساس بر که یدهد م نشان مدلها از حاصل هک است این بیانگر شده گرفته کار به ههای داد و میدانی مشاهدات به توجه با مدلها ارزیابی دارد. قرار زمینلرزه باالی بسیار خطر طبقهی است. مطالعه مورد محدودهی در زمینلرزه خطر پهنهبندی در AHP مدل به نسبت بهتری کارایی دارای WLC مدل WLC GIS و مدلهایAHP ایذه شهری هی حوز نلرزه زمی كلیدی: ههای واژ هفتم رطخ هزرلنیمز در یهزوح یرهش هذیا اب هدافتسا Evaluation Seismic hazard in Izeh urban catchment with using models, Multi-criteria: WLC and AHP. in GIS 1-Seyedeh Masomeh Mousavi* 1 Mousa Abedini 2 Abazar Esmeali Ouri 3 Abstract The purpose of this study is to assess earthquake risk analysis of Izeh urban catchment area located in the North East of Khuzestan province using the Multi-criteria models. The parameters used in this study include: the distance from the fault lines, seismic attributes such as magnitude of the earthquake, the geological structure and depth to the water table. In the first stage, five layers of the sesmic charachteristics were produced and classified by GIS 10 software. Then, the pairwise comparison method was employed, and the experts opinions were weighted. The results of this study are two zoning map based on WLC and AHP methods. The results of the model indicate that the model based on the AHP and WLC, 10.92 and 16.58 Percents of the class area are at very high risk of earthquakes. By evaluating the models according to field observations; it is indicated that WLC model has better performance than AHP model for the seismic hazard zoning in the study area. Keywords: Earthquakes, Izeh urban catchment, models WLC, AHP, GIS. 1 MSc Student of physical Geography, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran; Email:mosavi14@yahoo.com 2 Associate Prof., Department of Geography, University of Mohaghegh Ardabil, Ardabil, Iran. 3 Associate Prof., Department of Watershed Management, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran.
94 هفتم رطخ هزرلنیمز در یهزوح یرهش هذیا اب هدافتسا مقدمه طبیعی مخاطرات مهمترین جزء همواره زمینلرزهها آثار گرفتار جهان مردم از زیادی بسیار تعداد ساله هر که هستند و اقتصادی و جانی تلفات کاهش برای یشوند. م آن نامطلوب و کنونی دانش اساس بر که است ضروری نها آ اجتماعی تبعات نقاط در زمینلرزه وقوع خطر از اعتماد قابل یهای فناور آخرین تجزیه در مهم و اول قدم آورد. دست به دقیق شناختی مختلف مناطق در جمعیت استقرار کاهش راهبرد های لرز خطر تحلیل و شهرها اسفبار وضعیت است اهمیت حائز آنچه ]1[. است پرخطر مجاورت در یا گسل خطوط روی بر که است نشهرهایی کال و چند هر دارند. قرار زلزله خطر معرض در و هاند شد ساخته نها آ درصد 100 صورت به طبیعی بزرگ هی مخاطر این دقیق پیشبینی زلزله یک رخداد مکان احتمالی تعیین ولی نیست ممکن قطعی این تحقق مسیر در علم این دانشمندان تالش است. امکانپذیر مرتبط علوم هی بهمنزل ژئودینامیک و ژئودزی دارد. ادامه هدف هندسهی تغییرات پایش طریق از زمین دینامیک و هندسه با )تغییرات پوسته فیزیک و های( پوست لهای شک )تغییر پوسته جرم با مرتبط فیزیک و هندسه هکارگیری ب امکان گرانی( شتاب زلزله یآورند. م پدید زلزله پیشنشانگرهای هی بهمنزل را زمین تنش صورت به پوسته در شده ذخیره انرژی شدن آزاد از ناشی از ناشی های پوست تنش است. متمادی سالیان طی در های پوست است. تکتونیکی نیروهای تأثیر تحت پوسته کرنش و شکل تغییر پوستهای کرنش میتواند پوستهای شکل تغییر پایش بنابراین ژئولوژی از گاهی آ و کرنش داشتن اختیار در با نماید. مشخص را از اطالع با که است گردیده مشخص پوسته تنش میزان پوسته عبور زمان تشخیص در مؤثری مالک یتواند م پوسته ژئولوژی شکستن محتمل زمان شبینی پی و پوسته مقاومت توان از تنش M 8 و آماریMSC لهای مد ]2[. باشد زلزله( )وقوع پوسته کار به میانمدت شبینی پی در آرام اقیانوس هخیز لرز كمربند در بزرگی با زلزله پنج 1992-1997 سالهای هی فاصل در هاند رفت پنج تمام دادهاند. خ ر مطالعه مورد هی منطق در ریشتر 8 از باالتر داده Mتشخیص 8 و MSc مدلهای توسط فوق زمینلرزهی باالیی صحت با هها زمینلرز از مورد چهار بین این در كه شدهاند ریاضیات با آن تلفیق و زمینی علوم گسترش ]3[. شدند شبینی پی بیشتر گاهی آ نتیجه در و محیطی شرایط قتر دقی شناخت موجب ارتباط در ]4[. میشود نلرزه زمی برابر در طبیعی محیط مقاومت از زیادی شهای پژوه کنون تا نلرزه زمی خطر هبندی پهن موضوع با حوزهی در ولی است گرفته صورت ایران کشور و جهان سطح در برخی به زیر در است. نگرفته صورت جامعی مطالعات ایذه شهری و اسفندیاری نمود. خواهیم اشاره گرفته صورت تحقیقات از برابر در اردبیل شهرهای آسیبپذیری مدلسازی به ]5[ همکاران به و پرداختند 1 GIS محیط در تاپسیس روش از استفاده با زلزله از بیشتر 3 منطقهی در وارده آسیب میزان که رسیدند نتیجه این در منطقه مساحت از درصد 4/37 بهطوریکه است مناطق سایر بررسی به ]6[ همکاران و تالی قهرودی دارد. قرار باال خطر هی پهن چندشاخصه مدلهای از استفاده با زمینلرزه تخریب پتانسیل که رسیدند نتیجه این به و پرداختند تهران یک منطقهی در قرار یک هی منطق شمالی بخش در لرزهخیزی پتانسیل کثر حدا آبرفتهای یهای برونزدگ از عبارتاند امر این دالیل است گرفته لرزهزا و اصلی لهای گس حضور جدیدتر تهای آبرف روی یتر قدیم شهابی اصلی. آبرفتی شبکههای حضور و خمیدگی ضریب کثر حدا از استفاده با کردستان استان در را نلرزه زمی خطر ]7[ همکاران و این به و کردند بررسی فضایی هی چندمعیار تحلیل شهای رو مورد منطقهی مساحت از درصد 26/23 که یافتند دست نتیجه و اصل جزاده فر دارد. قرار نلرزه زمی باالی خطر با هی پهن در مطالعه زلزله برابر در شهری کن مسا بپذیری آسی ارزیابی به ]8[ همکاران بر مبتنی شهای رو از استفاده با تهران شهرداری 9 منطقهی در آسیبپذیر نشانگر نتایج پرداختند فازی تاپسیس مدل و GIS کار به روش های کارایی و زلزله برابر در تهران 9 منطقهی بودن تحقیقی در ]9[ شیعه است. بوده مطالعه مورد منطقهی در برده با زلزله برابر در تهران شهر 6 منطقهی آسیبپذیری بررسی به است پرداخته GIS و )IHWP( معکوس تحلیل روش از استفاده باال جمعیت کم ترا با مناطق که است رسیده نتیجه این به و سایر به نسبت امداد کز مرا تا زیاد هی فاصل و باال ساختمانی کم ترا ]10[ همکاران و احدنژاد دارند. باالتری بپذیری آسی امتیاز قطعهها استفاده با زلزله مقابل در زنجان شهر بپذیری آسی لسازی مد به نشان ههایشان یافت پرداختند. GIS محیط در 2 AHP روش از و بافت فرسودگی دلیل به زنجان شهر 3 منطقهی که یدهد م ]11[ چرچی و قبادی دارد. باالیی آسیبپذیری مدوام ک مصالح را ایذه شهرستان محدودهی در موجود لهای گس تحقیقی طی احتمالی و قطعی روش دو به را آنها لرزهخیزی وضعیت و شناسایی گسلهای میان از که است این بیانگر پژوهش نتایج کردند. تعیین گسل یک و لغز امتداد گسل سه فشاری گسل 8 که مطالعه مورد و ریشتر 7/4 بزرگی با محتمل هی زمینلرز گترین بزر است کششی زمینلرزه خطر لحاظ به و شد محاسبه 0/33g کثر حدا افقی شتاب مهمترین است. مواجه باالیی لرزهخیزی خطر با شهرستان این در که است این در کنونی پژوهش و تحقیق این میان تفاوتهای زمینلرزه برابر در لها گس وضعیت بررسی به تنها پیشگفته تحقیق بررسی منطقه هخیزی لرز در مؤثر عوامل سایر و است شده پرداخته پهنهها آن در که صورتی به مدلسازی دیگر سوی از است نشده نگرفته صورت شود گذاشته نمایش به خطر میزان لحاظ به شهر در را زلزله از ناشی آسیبپذیری میزان ]12[ ویک و راشد است. کردند. مدلسازی GIS و AHP روش از استفاده با کستان پا کراچی در ]14[ همکاران و صفاری و ]13[ همکاران و چن کپنگ مناطق در زمینلرزه و مورفوتکتونیکی شاخصهای بررسی به که است این بیانگر کارشان نتایج پرداختند. خوزستان استان بهبهان و جایزان دالون صیدون باغملک مرغاب ایذه مناطق ارزیابی ترکیب آنها هستند. زیاد تکتونیکی فعالیت با پهنههای کردند. مطالعه طبیعی سوانح ریسک در را GIS و چندمعیاره مدل WLC و تاپسیس شامل 3 MCE لهای مد از پژوهش این در
]نگارندگان[ ایذه. شهر آبخیز حوضهی جغرافیایی موقعیت 1: تصویر 95 و مصنوعی هوش از استفاده با ]15[ ون و تانگ کردند. استفاده شهر کردند. ارزیابی چین دیانگ شهر در را نلرزه زمی خطر GIS است بوده برخوردار توجهی قابل رشد از اخیر سال چند طی ایذه کمربند میان در قرارگیری دلیل به خود فیزیکی توسعهی در ولی و است طوالنی و فعال گسلهای دارای زاگرس چینخوردهی عوامل این است. مواجه هم نامناسب سازندهای با آن بر عالوه مناطق برخی در خود آیندهی هی گستر در شهر این که شدند سبب این پژوهش این از هدف باشد. مواجه زمینلرزه باالی خطر با اطالعات مناسب چندمعیاری مدلهای از استفاده با که است اب نواحی هها داد این تحلیل و تجزیه و معتبر هی شد هبندی طبق مشخص شهر این هی آیند هی توسع در را خطر کم تا باال بسیار خطر بر تحلیلی ساختاری دارای چندمعیاری فضایی مدلهای نماید. مؤثر متغیرهای نامحدود طور به میتوانند که هستند مکان مبنای بینگروهی و درونگروهی وزنهای ارائهی با را زمینلرزه رخداد در همهی دیدهبانی هم توان لها مد این دیگر سوی از نمایند بررسی یکجا صورت به را لرزهخیزی توان برآورد در مؤثر عوامل و عناصر روی بر مکانی صورت به را منطقی و مطلوب نتایج و هستند دارا که پژوهش این هدف به توجه با یگذارند. م نمایش به نقشه توانایی لها مد این که یرسد م نظر به است زمینلرزه خطر ارزیابی باشند. داشته مذکور هدف با ارتباط در را الزم کارایی و مطالعه مورد هی محدود در مربع کیلومتر 348/11 وسعت با ایذه شهر آبخیز حوضهی 42 31 عرض 37 و شرقی 44 2 50 تا 47 49 طول 35 بین است شده واقع خوزستان استان شرق در شمالی 57 31 46 تا زمینشناسی لحاظ از مطالعه مورد هی منطق ]16[. 1( )تصویر ناحیهی در )1968( Stocklin تقسیمبندی اساس بر ناحیهای تقسیمبندی پایهی بر و خارجی گرس زا یا نخورده چی گرس زا لرزهی زون در )1995( Berberian زمینساختی هی لرز داشتن دلیل به منطقه این ]17[. دارد قرار گرس زا نساختی زمی منطقهی یک تکتونیکی لحاظ به راندگیها و طوالنی لهای گس زمانی لحاظ به منطقه در موجود هی عمد سازندهای است. فعال آن مترین قدی دارند. گسترش حاضر عهد تا زیرین هی كرتاس از كژدمی سازندهای آن بر عالوه و است فهلیان - داریان سازند و بختیاری گچساران آسماری پابده گورپی سروك - ایالم در قدمت ترتیب به حاضر عصر دریاچهای و رودخانهای رسوبات ]16[. دارند قرار محدوده این رو و مواد شها استنادی صورت به تحقیق روش ع موضو ماهیت به توجه با دادههای است. تحلیلیتوصیفی- و میدانی مشاهدات تجربی رد که موادی شدند. جمعآوری های کتابخان هی شیو به نیاز مورد خطوط از فاصله معیارهای بر مشتمل شد گرفته کار به پژوهش این کانونی نقطهی یک از شده برداشت ویژگیهای گسل طول گسل سازندهای ساختاری وضعیت زمینلرزه بزرگای مانند های لرز پهنهی تعیین برای که است زیرزمینی آب عمق و زمینشناسی این شدند. گرفته کار به زمینلرزه خطر ع وقو خطر برابر در پرخطر توپوگرافی ههای نقش 1. گردیدند: استخراج زیر ههای داد از معیارها برای ملک( باغ شیوند شهرک مقصودی کی )ایذه 1:50000 )کوه زمینشناسی نقشههای 2. مطالعه مورد منطقهی مرز تعیین سازندهای و گسل خطوط نقشهی هی تهی برای دهدز( آسماری زا مطالعه مورد هی محدود ماهوارهای تصویر 3. نشناسی زمی ایذه دشت پیزومتری دادههای 4. Landsat 7 ETM + سنجنده سال 60 زلزلههای آمار 5. منطقه زیرزمینی آب عمق تعیین برای زا زمینلرزهها وقوع فراوانی هی نقش تهیهی برای منطقه. اخیر شد تهیه زلزله مهندسی و زلزلهشناسی نالمللی بی پژوهشگاه بولتن فایل یک به کردن ویرایش از پس را ریشتر 3 باالی زلزلههای و Interpolation تابع از استفاده با سپس ]2[ کردیم تبدیل برداری 4)IDW( فاصله وزنی معکوس روش به درونیابی عمل طریق از نقشهی شد. 6. تهیه ریشتر حسب بر زمینلرزه بزرگای نقشهی نرمافزارهای طول. تعیین برای منطقه توپوگرافی واحدهای Arc View ArcGIS10 مافزار نر 1. از: عبارتند استفاده مورد.4 Idrisi Kilimanjaro مافزار نر 3. 2010Excel نرمافزار 2. نقشهها. کردن بهروز برای Google Earth نرمافزار هفتم رطخ هزرلنیمز در یهزوح یرهش هذیا اب هدافتسا
96 هفتم رطخ هزرلنیمز در یهزوح یرهش هذیا اب هدافتسا لها مد به معطوف زیادی بسیار محققان توجه اخیر ههای ده در شرایط در تصمیمگیریها برای 5 )MCDM( چندمعیاره مدلهای وزنی خطی ترکیب روش دو از پژوهش این در است. شده واقعی شناختهشدهترین از که )AHP( سلسلهمراتبی روش و 6 )WLC( است. شده استفاده هستند چندمعیاری لهای مد متداولترین و عوامل AHP مدل در که است این روشها این بهکارگیری علت میشود وزندهی منطقی طرز به نلرزه زمی هبندی پهن در مؤثر طرفی از و میشوند تبندی اولوی اهمیتشان حسب بر عوامل و کار مراحل و است ساده عامل هر مختلف سهای کال امتیازدهی یافت دست مطلوب هی نتیج به تا کرد تکرار بار چندین میتوان را دخیل یآید م دست به که مدلی در زیادی عوامل نهایت در و این مزایای دیگر از میشود. کار دقت افزایش سبب این که هستند روش از استفاده با مؤثر عوامل زوجی هی مقایس انجام امکان مدل همگن واحدهای در نهایی مدل اعمال که است زوجی مقایسهی کی اجزای سلسلهمراتبی فرایند میگیرد. انجام سادهتری طرز به نوع این که یکند م سازماندهی همراتبی سلسل صورت به را شبکه مختلف سطوح در اجزا که دارد تطابق انسان تفکر با سازماندهی کی )WLC( ندار وز خطی ترکیب مدل یشوند. م هبندی طبق دارای که است وسیع مسائل حل برای انعطافپذیر و ساده روش طی را عوامل جزء به جزء تحلیل روش این است. شبکهای نگرش پردازش دیگر سوی از میسازد. فراهم نهایی مگیری تصمی فرایند ندارد. پیچیده فرایندهای به نیاز آن و j صفت با ارتباط در i گزینهی هی نمر معرف Xij آن در که وزن که گونهای به است شده استاندارد وزن یک بر مشتمل WJ تعیین با میگذارد. نمایش به را صفت هر نسبی اهمیت ΣWJ 1= در میگردد. انتخاب گزینه اولویتدارترین =i AJ حداکثر ارزش تعیین خطی صورت به تناسب رگرسیون معادل مانند 1 رابطهی Idrisi Kili- محیط در WLC عملیات حاضر تحقیق در میشود. شد. انجام MCE تابع از استفاده با manjaro به معیارها استانداردسازی و ارزیابی معیارهای فازی روش معین هدف یک به دستیابی برای چندمعیاری ارزیابی در مبنای بر که کرد تعیین و تعریف را صهایی شاخ یا سنجهها باید یا صها شاخ این یافت. دست معین هدف یک به بتوان نها آ معیارهای حاضر پژوهش در مینامند. ارزیابی معیار را سنجهها خطوط از فاصله معیار 5 شامل نلرزه زمی خطر پتانسیل ارزیابی کانونی نقطهی یک از شده برداشت ویژگیهای گسل طول گسل سازندهای ساختاری وضعیت زمینلرزه بزرگای مانند های لرز رقومی از پس است. منطقه در زیرزمینی آب عمق و زمینشناسی مقیاس و دامنه دارای معیار نقشهی هر چون الیهها این کردن چندمعیاری ارزیابی و تحلیل برای است متفاوتی اندازهگیری برای کرد. همخوان و متناسب را نها آ هگیری انداز مقیاس باید واحدهای به نها آ تبدیل و اندازهگیری مقیاسهای همسانسازی در میشود. استفاده معیارها استانداردسازی فرایند از مقایسه قابل چند معیارها کردن استاندارد برای جغرافیایی اطالعات سامانهی فازی 10 و احتماالتی 9 قطعی 8 روشهای شامل مختلف رویکرد روش از دادهها استانداردسازی برای پژوهش این در که دارد وجود باید فازی روش بهکارگیری با ارتباط در است. شده استفاده فازی فازی تئوری چندمعیارهی مگیری تصمی تحلیل در که کرد اشاره شناخته قطعیتها عدم و بررسی و بحث برای روش معمولترین و ع متنو طیف برگرداندن برای است روشی واقع در است. شده و نظرها کمی اطالعات عینی ههای داد اطالعات از گستردهای اثرات توصیف که طبیعی زبان یک به عینی و ذهنی قضاوتهای همهی هها داد استانداردسازی ]20[. میآورد فراهم را محیط مثال یکسانی دامنهی به را نقشهای الیههای ارزشهای و مقادیر بین هی دامن در میکند. تبدیل 255 تا صفر یا یک تا صفر بین مشخصا x عنصر یک صورت آن در باشد µ_а 1=(x) گر ا 1 و 0 آن در باشد µ_а 0=(x) گر ا ترتیب همین به دارد. تعلق A به ارزش باالی درجه ندارد. تعلق A به مشخصا x عنصر صورت مجموعه به آن تعلق باالی نسبت معنای به عنصر یک عضویت و زبانی هی واژ یک به عطف در فازی عدد هر واقع در ]21[. است هب زبانی ارزشهای تبدیل با میشود. مطرح فازی مجموعهی یک روال نها آ روی بر منطقی و حسابی عملیات انجام فازی اعداد پیکسل هر عضویت فازی منطق در یگیرد. م خود به مشخصی شد. مشخص 255 تا 0 مقیاس در زمینلرزه خطر ارزیابی در نقشه ارزش کمترین و خطر کثر حدا به 255 عدد یعنی ارزش بیشترین گرفت. تعلق خطر حداقل به صفر )WLC( ندار وز خطی ترکیب مدل چندمعیاری ارزیابی در متداول روشهای از یکی مدل این و است کرده پیدا GIS محیط در وسیعی کاربرد که است فازی مفهوم مبنای بر روش این است. وزندار خطی تلفیقی روش یک»اهمیت مبنای بر مستقیما تحلیلگر است. استوار وزنی میانگین سپس میدهد. معیارها به نهایی وز بررسی مورد معیار هر نسبی«مقدار یک خصیصه آن مقدار در نسبی وزن کردن ضرب طریق از نهایی مقدار که آن از پس یآید. م دست به آلترناتیو هر برای نهایی داشته را مقدار بیشترین که آلترناتیوی شد. مشخص آلترناتیو هر ]18[. بود خواهد نظر مورد هدف برای آلترناتیو بترین مناس باشد است: زیر مراحل شامل GIS بر مبتنی وزنی خطی ترکیب روش همچنین و نقشه( ههای )الی ارزیابی معیارهای از مجموعهای 1. ره ینماییم. 2. م مشخص را ممکن گزینههای از های مجموع تعیین.3. میآوریم در استاندارد صورت به را معیار نقشهی الیه اهمیت از وزنی مستقیم طور به که نگونه بدی معیار نهای وز نقشهی ههای الی میدهیم. 4. اختصاص معیار نقشهی به نسبی نقشهی ههای الی ضرب )با میکنیم ایجاد را وزنی هی شد استاندارد در رسمی طور به ]19[. آنها( بر متناظر وزن در شده استاندارد استفاده 1 رابطهی از 7 گزینه هر ارزیابی برای تصمیمگیری هی قاعد میشود. AI = J WJXij : ۱ رابطهی
)قضاوت ترجیحات شفاهی( ]15[ زوجی مقایسههای برای ترجیحات مقادیر 1: جدول یا اهمیت با ترجیح مهمتر کامال یا مرجع کامال قوی خیلی مطلوبیت مطلوبتر کامال یا اهمیت با ترجیح قوی مطلوبیت یا یا مرجع کمی یا متر مه کمی مطلوبتر کمی یا اهمیت یا ترجیح یکسان مطلوبیت بین ترجیحات قوی فواصل 2/4/6/8 1 3 5 7 9 عددی مقدار 97 )AHP( همراتبی سلسل تحلیل مدل دههی در ساعتی ال توماس توسط نبار اولی برای مدل این بنا زوجی مقایسات بر تصمیمگیری روش اساس شد. ابداع 1970 سه شامل همراتبی سلسل تحلیل فرایند ]22[. است شده نهاده تحلیل این در هدف گزینههاست. و معیار تعدادی هدف عنصر مدیریتی وهای سناری بهینهی انتخاب یا و موضوعی اولویتبندی معیارهای حسب بر گزینه تعدادی به هدف به رسیدن برای است. گزینهها نهایی وزن و نسبی وزن و میشود داده امتیاز مؤثر.1 سلسلهمراتبی: تحلیل اصلی مراحل ]23[. میگردد مشخص گزینهها زوجی مقایسهی 2. زوجی هی مقایس ماتریس ساخت رد ]22[. ناسازگاری نرخ محاسبهی 4. گزینهها وزن تعیین 3. به گزینهها ارجحیت میزان معیاری هر حسب بر زوجی هی مقایس عبارتی صورت به آنها ارجحیت و میشود مقایسه دوتایی صورت گزینهها ارجحیت به عددی عبارت هر ازای به و یگردد م مشخص 1 جدول طبق گزینهها ارجحیت مقادیر یشود. م داده تخصیص است. هها یافت و بحث مورد دادههای تهیهی از پس نلرزه زمی خطر پهنهبندی برای لرزهای ویژگیهای گسل طول گسل خطوط از فاصله شامل نیاز زمینشناسی سازندهای ساختاری وضعیت نلرزه زمی بزرگای مانند Arc map10 نرمافزار محیط وارد دادهها این زیرزمینی آب عمق و 6(. تا )2 تصاویر شدند طبقهبندی و ویرایش سپس گردیدند از یک هر اثربخشی مقدار یا وزن هی محاسب نلرزه زمی در مؤثر معیارهای دوتایی هی مقایس ماتریس ایجاد انجام برای زوجی هی مقایس روش از استفاده با مرحله این در دو مختلف معیارهای و شد ایجاد 5 5 ابعاد به ماتریسی مقایسه ساعتی غربال اساس بر مربوط مقادیر و گردید مقایسه هم با دو به 2(. )جدول یافت اختصاص ویژهی بردار مقادیر ه محاسب برای ساعتی روش اساس بر ستون جمع بر سلول هر و است شده جمع هم با 2 جدول در ستونها است. شده نرمال 2 جدول ترتیب بدین است شده تقسیم مربوط نسبی وزن بهمنزلهی شده نرمال جدول سطرهای میانگین سپس سازگاری شاخص برای حاصل عدد است. شده محاسبه )نهایی( نشاندهندهی که است 0/04 با برابر حاصل ماتریس در )CR( شاخص )CR( شاخص است. وزندهی نتایج از قبولی قابل سطح صورت به که است دو به دو هی مقایس ماتریس یک از پایندگی ارزش میزان و عناصر تعداد به آن میزان و است شده ایجاد تصادفی رگ ا که میشود تعیین گونهای به شاخص این است. وابسته آنها قابل سطح نشانگر نسبت این صورت آن در باشد CR<0/10 این که صورتی در و است دو به دو هی مقایس در پایندگی از قبولی بیانگر نسبت ارزشهای صورت آن در باشد CR>0/10 شاخص ]18[. هستند ناپاینده قضاوتهای طول عامل دو میشود مشاهده 7 تصویر در که همانگونه و 0/452 وزنهای داشتن با ترتیب به گسل از فاصله و گسل در زمینلرزه وقوع فرایند در تأثیرگذار معیارهای مترین مه 0/262 میشوند. محسوب منطقه در شده برده کار به عوامل از یک هر تحلیل نلرزه زمی خطر هبندی پهن زمینلرزه: وقوع تحلیل در نشناسی زمی سازندهای معیار عامل لرزهخیزی دیدگاه از منطقه سنگی دهای سازن در لیتولوژیکی تنوع سازندهای کربناتهی سنگهای وجود که زیرا است اهمیت حائز شکننده رفتاری داشتن با داریان و سروک - ایالم و آسماری به شکلپذیر رفتاری بودن دارا با گورپی شیلی سازند گسترش و اساسی نقش زمینلرزهها تخریبی اثرات کاهش و افزایش در ترتیب زلزله انرژی استهالک با که گورپی سازند در لپذیری شک دارند. کاهش را نلرزه زمی احتمالی ع وقو از ناشی خطر شدت است همراه آسماری و سروک - ایالم همچون سخت دهای سازن ولی یدهد. م ]11[. آورد خواهند بار به را زیادی خسارات خود شکنندگی دلیل به گسل طول چه هر زمینلرزه: ع وقو تحلیل در گسل طول عامل است بیشتر آن در بزرگ زمینلرزههای رخداد خطر باشد بیشتر 15 از بیش درازای با حوزه شرق شمال تا شمال لهای گس ]4[. شمال مناطق بنابراین هستند اصلی گسلهای هی زمر در کیلومتر هستند. باال خطر با مناطق حوزهی شرق شمال تا زمینلرزه: تحلیل در مطلق 11 شدت نلرزه زمی بزرگای عامل که عواملی از یکی و دارد زیادی لرزهخیزی سابقهی منطقه این است. بوده زلزله دادن خ ر شده ایذه شهر ویرانی سبب گذشته در کنونی( هی )ایذ ایذج مینویسد: خصوص این در حموی یاقوت بسیار زلزله آن در که اصفهان و اهواز هی میان است والیتی و شهر اطراف و حوزه در شده داده خ ر ههای زمینلرز هی دامن ]24[. است روی بر هم ایذه شهر هی محدود که است ریشتر 4 تا 3 بین آن است. شده واقع ریشتر 4 باالی زلزلههای پهنهی حضور زمینلرزه: خطر تحلیل در زیرزمینی آبهای سطح عامل دارای هستند رسی جنسی دارای بیشتر که کی خا ههای الی در آب هفتم رطخ هزرلنیمز در یهزوح یرهش هذیا اب هدافتسا
زمینلرزه بزرگای شدهی طبقهبندی نقشهی 3: تصویر گسل طول شدهی طبقهبندی نقشهی 2: تصویر سازندهای طبقهبندیشدهی نقشهی 4: تصویر زیرزمینی آب عمق طبقهبندیشدهی نقشهی 5: تصویر 98 هفتم رطخ هزرلنیمز در یهزوح یرهش هذیا اب هدافتسا تراوایی دارای ریزدانه خاکهای زیرا است قالعاده فو اهمیت موجود آب ندارند خوبی زهکشی قدرت چون و هستند پایین که صورتی در ینماید. م ایجاد ک خا در منفی فشار یک ک خا در پدیدهی باشد فوقانی طبقات وزن از بیشتر منفذی بین آب فشار ارتعاشات اثر بر ماسهای مناطق در زمین شدن روان یا آبگونی 12 سطح در واژگونی سبب نهایتا که میدهد خ ر زمینلرزه از ناشی بهرهبرداری توسط آبخوان از آب خروج با ]25[. میگردد زمین به زمینلرزه ع وقو هنگام در شکستگی یا گسل یک یا انسان زیاد هیدروستاتیک فشار کاهش موجب که یکند م افت آب فشار تدریج فشار شدن کم یگردد. م رسوبات هی تشکیلدهند ذرات بین ]26[. شد خواهد محل در زمین نشست موجب هیدروستاتیک هموار قسمت در مرکزی نواحی به مربوط زیرزمینی آب عمق حداقل به مربوط متر 150 حدود در عمق کثر حدا و متر 12 حدود در دشت ایذه شهر محدودهی در زیرزمینی آب عمق است. کوهستانی نواحی اغلب که نواحی این سازندهای به توجه با است. متر 20 حدود در روان یا آبگونی پدیدهی دادن رخ احتمال است آبرفتی رسوبات در نلرزه زمی از ناشی ارتعاشات اثر بر ماسهای مناطق در زمین شدن دارد. وجود مناطق این زلزله و گسل بین زمینلرزه: وقوع در گسل از فاصله عامل گسلها روی بر زلزلهها اعظم قسمت و است برقرار نزدیکی رابطهی میدهد نشان اخیر و گذشته ههای زلزل تجربیات ]27[. متمرکزند لسگ از فاصله طبقهبندیشدهی نقشهی 6: تصویر از دور مناطق در زمین حرکات با گسل نزدیک در زمین جنبش که شدیدا زمین حرکات گسل نزدیک مناطق در است. متفاوت گسل به نسبت گسلش گسترش جهت شکست مکانیزم تأثیر تحت مورد هی منطق ]28[. دارد قرار زمین ماندگار مکان تغییر و ساختگاه میشود محسوب فعال منطقهی یک تکتونیکی لحاظ به مطالعه و حوزه غرب و شرق شمال تا شمال نواحی در زیاد لهای گس که برخی میشود. دیده حوزه شرق جنوب قسمت در هم چندراندگی واقع در شهر این مسافربری ترمینال حوالی در ایذه شهری مناطق از برای شده برده کار به عوامل میان از دارد. قرار گسل خط روی بر را اهمیت بیشترین گسل طول عامل زمینلرزه خطر پهنهبندی
زمینلرزه خطر وقوع در مؤثر معیارهای به وزندهی 2: جدول زمینلرزه در مؤثر معیارهای نسبی وزن محاسبهی 7: تصویر 99.)WLC( و )AHP( روش به ایذه شهر آبخیز حوضهی در زمینلرزه خطر پهنهبندی نقشهی 8: تصویر سراسری گسلهای طول در کثرا ا شدید زلزلههای زیرا است دارا برابر در مقاومت لحاظ به منطقه سازندهای میدهند. رخ بزرگ گورپی شیلی سازندهای میکنند. عمل صورت دو به نلرزه زمی عنوان به زمینلرزه هنگام در و دارند پالستیکی حالت کژدمی و پابده ولی یکنند م عمل نلرزه زمی قدرت و سرعت در کاهنده عامل یک جنس به توجه با آسماری و سروک ایالم فهلیان آهکی سازندهای در که دارند فشار آمدن وارد هنگام در شکننده حالتی خود سخت مناطقی بنابراین نمایند. ریزش یتوانند م زمینلرزه وقوع هنگام معرض در زمینلرزه هنگام در دارند قرار سازندها این روی بر که پهنهبندی نقشهی از حاصل ههای یافت دارند. قرار بیشتری خطر کیلومتر 38/23 که میدهد نشان )AHP( همراتبی سلسل روش به 59/34 و باال خیلی خطر معرض در مطالعه مورد حوزهی از مربع مربوط عمدتا نواحی این دارد. قرار باال خطر معرض در مربع کیلومتر که جایی است حوزه غرب و شرقی جنوب و شرقی شمال نواحی به آهکی سخت سازندهای کیلومتر 7 از بیش طول با گسلهای آن در با هی پهن روی به حاضر حال در ایذه شهر محدودهی دارند. قرار خروجی زمینلرزه هی نقش اساس بر 8(. )تصویر دارد قرار کم خطر طبقهی در منطقه از مربع کیلومتر WLC 57/73 مدل از حاصل 3(. )جدول دارد قرار زمینلرزه باالی بسیار خطر هگیری نتیج شهری هی حوز هر ویژگیهای از دقیق شناخت داشتن طبیعی مخاطرات پایش برای برنامهریزی و تصمیمگیری سرانجام و بهینه مکانییابی شهر طبیعی قابلیتهای از استفاده میسازد. نپذیر امکا را شهری امور در مگیری تصمی و مدیریت و امداد عملیات و هشدار ههای شبک در هبندی پهن ههای نقش که نقشهها این باشند. داشته بسیاری کارایی یتوانند م نجات یکدیگر از مختلف گهای رن با منطقه هر خطرپذیری به توجه با هفتم رطخ هزرلنیمز در یهزوح یرهش هذیا اب هدافتسا
نام مخاطره زمینلرزه )AHP( سلسلهمراتبی تحلیل مدل خطر طبقات زمینلرزه خطر معرض در پهنههای 3: جدول مساحت مربع) (کیلومتر درصد 44/91 156/35 کم خیلی خطر نام مخاطره )WLC( وزین خطی مدل خطر طبقات مساحت (کیلومترمربع) درصد 34/88 121/43 کم خیلی خطر 8/82 30/70 کم خطر 11/55 40/22 کم خطر 18/29 63/67 متوسط خطر زمینلرزه 15/34 53/43 متوسط خطر 21/37 74/40 باال خطر 17/46 59/34 باال خطر 16/58 57/73 باال خیلی خطر 10/92 38/23 باال خیلی خطر 100 هفتم رطخ هزرلنیمز در یهزوح یرهش هذیا اب هدافتسا نسبت تا میدهند مسئوالن به را امکان این شد خواهند متمایز مناسب هشدارهای ارسال و نجات و امداد عملیات برنامهریزی به خطر بررسی به پژوهش این در نمایند. اقدام کوتاه فرصت در فازی مدلهای از استفاده با ایذه شهری هی حوز در زمینلرزه پهنهبندی نقشهی از حاصل یافتههای شد. پرداخته چندمعیاره درصد 10/92 که یدهد م نشان )AHP( همراتبی سلسل روش به این دارد. قرار باال خیلی خطر معرض در مطالعه مورد حوزهی از غرب و شرقی جنوب و شرقی شمال نواحی به مربوط عمدتا نواحی میدهد نشان WLC مدل هی نقش بررسی و تحلیل است. حوزه دارد قرار باال بسیار خطر با هی طبق در محدوده از درصد 16/58 که است. حوزه غرب و شرقی جنوبی و شمالی نواحی شامل بیشتر که هب یتوان م لها مد این از حاصل خروجی نقشههای مقایسهی از غرب و شرقی جنوب شمالی نواحی که یافت دست نتیجه این خطر با مواجهه در باال خطر با مناطق مطالعه مورد محدودهی طول با گسلهای وجود آن علل هترین عمد که هستند زمینلرزه شمال در پیون تاقدیس در امتدادلغز لهای گس کیلومتر 10 از بیش وجود منطقه غرب در آهکی ارتفاعات در گسل چند وجود و منطقه سازندهای و حوزه شرقی جنوب مناطق در گسلی راندگیهای در که است این AHP روش مزایای از است. آهکی شکنندهی وزندهی منطقی طرز به مخاطرات پهنهبندی در مؤثر عوامل آن طرفی از و یشوند م اولویتبندی اهمیتشان حسب بر عوامل و شده را کار مراحل و است ساده عامل هر مختلف کالسهای امتیازدهی و یافت دست مطلوب هی نتیج به تا کرد تکرار بار چندین یتوان م هستند دخیل یآید م دست به که مدلی در زیادی عوامل نهایت در مدل این مزایای دیگر از یشود. م کار دقت افزایش سبب این که مقایسهی روش از استفاده با مؤثر عوامل هی مقایس انجام امکان طرز به همگن واحدهای در نهایی مدل اعمال که است زوجی هک است این روش این ایراد مترین مه یگیرد. م انجام هتری ساد سهولت به توجه با WLC روش است. کارشناس نظر تابع بیشتر جهان به مربوط زمینههای از گستردهای بعد در دارد که استفادهای است این آن مزیتهای مهمترین از میشود. گرفته کار به واقعی میگیرد. صورت وزن حسب بر مستقیم طور به مگیری تصمی که دارای WLC مدل که یدهد م نشان مدلها تحلیل و ارزیابی مطالعه مورد منطقهی در AHP روش به نسبت بهتری کارایی حاصل خروجی به توجه با 1. از: عبارتند آن دالیل هترین عمد است. پ آمیزترین مخاطره که کرد مشاهد یتوان م WLC مدل در مدلها از به توجه با مدل این 2. دارند قرار اصلی گسلهای طول در پهنهها پهنهبندی در مختلف طبقات اولویت و عوامل آن خطی ترکیب مفهوم بدین یدهد م دخالت منطقی صورت به را نلرزه زمی خطر تعلق وزنها برترین به گر ا حتی را طبقات و کتورها فا مجموعهی که میکند لحاظ نقششان میزان به تصمیمگیری در باشند نداشته است این AHP مدل به نسبت مدل این مزیتهای دیگر از 3. افزایش موجب زمینلرزه خطر در مؤثر الیههای نمودن فازی که زمینلرزه خطر ذاتی پتانسیل دارای مناطق شناسایی در دقت بیانگر هم مطالعه مورد محدودهی از میدانی مشاهدات میشود. پهنههای WLCبهمنزلهی مدل در که پهنههایی که است این توپوگرافی وضعیت به توجه با شدهاند معرفی کمخطر تا پرخطر است. نزدیکتر واقعیت به موارد سایر و گسلها ع نو ینوشت منابع 1.Geographical Information System 2.Analytical Hierarchy Process 3.Muiliti Criteria Evaluation 4.Inverse distance weighted 5.Multiple Criteria Decision Making 6.Weighted Linear combination 7.AI 8.Deterministic 9.Probabilistic 10.Fuzzy 11.Magnitude 12.Liquefaction 1. Kolat, C. Ulusay, R., Lutfi Suzen, M (2012). Development of geotechnical micro zonation model for Yenisehir (Bursa, Turkey) located at a seismically active region Original. Engineering Geology, Vol.127, 24, 36-53. 2. www.iiees.ac.ir روشهای از استفاده )1389(. مهدی هپور فیضال سحر افشاری صدر 3. کاربرد همایش آماری لهای تحلی از استفاده با زمینلرزه شبینی پی نوین اسالمی آزاد دانشگاه مآباد خر محیطی هریزی برنام در طبیعی جغرافیای خرمآباد. واحد 4. Masashi, M. and Saburoh. M. (2003). GIS based inte-
101 grated seismic hazard mapping for a large metropolitan area, proceeding of earthquake engineering spin, 302-225 )1392(. خداداد لطفی عطا گیالنده غفاری فریبا درآباد اسفندیاری 5. روش از استفاده با زلزله برابر در شهرها بپذیری آسی ضریب مدلسازی )پژوهشهای اردبیل شهر موردی: هی مطالع GIS محیط در تاپسیس 79-43. 2 شمارهی کمی( ژئومورفولوژی بررسی )1391(. سمیه خسروی موسی موسوی پور منیژه تالی قهرودی 6. چندشاخصه: مدلهای بهکارگیری با لرزهخیزی تخریب پتانسیل ژئومورفولوژی پژوهشهای تهران. شهر یک منطقه موردی مطالعهی 68-57. 3 شمارهی کمی پهنهبندی )1390(. هادی نیری حسین محمد قلیزاده هیمن شهابی 7. توسعه و جغرافیا فضایی. معیارهی چند تحلیل روش با زمینلرزه خطر.80-65 21 شمارهی ارزیابی )1390(. جمال امینی محسن احدنژاد منوچهر اصل زاده فرج 8. موردی: مطالعهی زمینلرزه برابر در شهری مساکن آسیبپذیری منطقهای و شهری پژوهشهای و مطالعات تهران. شهرداری 9 منطقهی 36-19. 9 شمارهی سوم سال با زلزله برابر در شهرها آسیبپذیری بررسی )1389(. اسماعیل شیعه 9. مطالعهی GIS و )IHWP( معکوس سلسلهمراتبی روش از استفاده کنگره چهارمین مقاالت مجموعه تهران. شهرداری 6 منطقهی موردی فروردین. 27-25 زاهدان اسالم جهان جغرافیدانان بینالمللی مدلسازی )1389(. کرامتاهلل زیاری مهدی فرخلو محسن 10.احدنژاد فرایند روش از استفاده با زلزله برابر در شهرها ساختمانی آسیبپذیری نمونه جغرافیایی ت اطالعا سیستم محیط در سلسلهمراتبی تحلیل 198. 171-9 شمارهی توسعه و جغرافیا زنجان. شهر موردی: خطر مقدماتی ارزیابی )1389(. عباس چرچی حسین محمد قبادی 11. زمینشناسی نوین یافتههای خوزستان. استان ایذه شهرستان در زلزله.45-35 7 شمارهی کاربردی هفتم رطخ هزرلنیمز در یهزوح یرهش هذیا اب هدافتسا 19. Keping, Ch., et al. (2001). MCE-RISK: Integrating multi critical Evaluation and GIS for risk decisionmaking in natural hazard. Environmental modeling & software, 16 (4), 387-397. 12. Rashed, k. and weeks, j. (2003). Assessing vulnerability to Earthquake Hazard through spatial international. journal of geographic information science multi criteria Analysis of urban Areas, vol.17, no.6, 547-576. 13. Keping, Ch., et al. (2001). MCE-RISK: Integrating multi critical Evaluation and GIS for risk decisionmaking in natural hazard. Environmental modeling & software, 16 (4), 387-397. شاخصهای )1392(. محمدرضا رضا غریب علیرضا حبیبی امیر صفاری 14. استان پرخطر مناطق موردی: هی مطالع زمینلرزه و مورفوتکتونیک تهران محیطی مخاطرات بینالمللی کنفرانس دومین خوزستان. خوارزمی. دانشگاه 15. Tang, A., Wen, A. (2009). An Intelligent Simulation system for Earthquake Disaster Assessment. computers &Geosciences, vol. 35, Issue 5, 871-879. در ژئومورفولوژیکی مخاطرات فضایی تحلیل )1392(. معصومه موسوی 16. دنچ مدلهای از بهرهمندی با ایذه شهر آبخیز حوضهی فیزیکی توسعهی اردبیلی محقق دانشگاه ارشد کارشناسی ننامهی پایا.)MCDM( معیاره اردبیل. قومس نشر تهران ایران. ژئومورفولوژی )1384(. محمود طالقانی عالیی 17. در )WLC( وزین خطی ترکیب مدل کاربر )1383(. عبداالمیر کرم 18. خون سر منطقه موردی )مطالعهی زمینلغزش وقوع پتانسیل هبندی پهن 137-8 120. شمارهی توسعه و جغرافیا بختیاری(. و محال چهار در 20. Kuswandari, R, (2004). Assessment of Different Methods for measuring the sustainability of forest Management, International Instituting for Geo Information science and Earth observation, Enscheda, Netherlands. تصمیم تحلیل و جغرافیایی اطالعات سامانه )1999(. یاچک مالچفسكی 21. تهران گیالنده غفاری عطا پرهیزگار اکبر ترجمه معیاری. چند سمت. انتشارات نهم چاپ.AHP مراتبی سلسله تحلیل فرایند )1390(. حسین پور قدسی 22. تهران(. )پلیتکنیک امیرکبیر صنعتی دانشگاه انتشارات تهران رضایت بر مؤثر عوامل هبندی رتب و ندهی وز )1385(. علی فیروزیان 23. سلسلهمراتبی. تحلیل فرایند از استفاده با خودرو صنعت در مشتریان 53-50. 13 شمارهی مدیریت فرهنگ نشریه نشر اهواز اسالم. از قبل ایذه زمان گذر در ایذه )1378(. منصور امانی 24. آیات. دانشگاه انتشارات همدان ایران. زمینشناسی )1377(. غالمرضا خانلری 25. سینا. بوعلی انتشارات اهواز مهندسی. زمینشناسی )1384(. محمدحسین قبادی 26. چمران. شهید دانشگاه تحقیقات فصلنامهی گسلها و شهرها زلزله )1384(. حسین نگارش 27. 48-60. 5 شمارهی جغرافیایی بزرگای گسل نوع تأثیر )1385(. بهنام خلیلی محمدرضا قائمقامیان 28. حوزهی در توانمند حرکات بر ناهمگن گسلش برای فاصله اثر و زلزله 8 شمارهی زلزله مهندسی و زلزلهشناسی پژوهشنامه گسل. نزدیک.6-12